Πλαστική ρύπανση. Υπόθεση όλων μας.

Τα πλαστικά έχουν γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, λίγο περισσότερο από έναν αιώνα από την πρώτη τους εμφάνιση. Το 1907 εφευρέθηκε το πρώτο πλαστικό μαζικής παραγωγής. Η καινοτομία του Βέλγου επιστήμονα Λέο Μπέκλαντ ήρθε να αντικαταστήσει υλικά όπως ο χάλυβας, το ξύλο, το χαρτί, το βαμβάκι, ως υλικό διαφόρων κατασκευών, συσκευασιών και ενδυμάτων. Το εύκολα επεξεργάσιμο υλικό με ποικίλα χαρακτηριστικά αντοχής, σκληρότητας, ευκαμψίας, διαφάνειας, που μπορεί ο κατασκευαστής να του προσδώσει κατά το δοκούν, κυριάρχησε ταχύτατα στη βιομηχανική παραγωγή προϊόντων. Η παραγωγή πλαστικών έφτασε το 1950 να βρίσκεται στους 1,5 εκατομμύρια τόνους, το 1989 στους 100 εκατομμύρια τόνους και μόλις πριν δύο χρόνια στους 350 εκατομμύρια τόνους!

Πολύ γρήγορα όμως η παρουσία των πλαστικών επιβάρυνε το φυσικό περιβάλλον, ως ένας μείζων μολυσματικός παράγοντας. Οι οργανισμοί που αποσυνθέτουν την ύλη δεν διαθέτουν τα φυσικά εργαλεία για να διαλύσουν τις πλαστικές ύλες . Τούτο συμβαίνει διότι το πλαστικό έχει ως πρώτη ύλη το πετρέλαιο και κατά τη διαδικασία παραγωγής του, μεμονωμένα χημικά στοιχεία του δημιουργούν τους ισχυρότερους δεσμούς άνθρακα που μπορεί κανείς να συναντήσει στο περιβάλλον.

Από την άλλη, η πλειοψηφία των πλαστικών αντικειμένων δημιουργήθηκε για να είναι μίας χρήσης και έπειτα να πετάγεται, καταλαμβάνοντας πλέον την πρώτη θέση μεταξύ των απορριμμάτων και δημιουργώντας ένα από τα μεγαλύτερα διαχειριστικά προβλήματα της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Πάνω από 6 δισεκατομμύρια τόνοι πλαστικών αποβλήτων επιβαρύνουν τη φύση από το 1950 μέχρι και σήμερα. Μόλις το 9% της ποσότητας αυτή έχει ανακυκλωθεί και το 12% έχει καεί, με τον υπόλοιπο δυσθεώρητο όγκο αυτών να βρίσκεται σε χώρους υγειονομικής ταφής. Επιπλέον, τεράστια είναι η διαφυγή αυτών των πλαστικών αποβλήτων προς τις θάλασσες. Μέχρι το 2030 και με δεδομένο πως η παραγωγή πλαστικών εξακολουθεί να αυξάνεται ετησίως με ρυθμό 4%, τα πλαστικά απορρίμματα στο θαλάσσιο περιβάλλον αναμένεται να φτάσουν τους 300 εκατομμύρια τόνους που θα συσσωρεύονται και θα μετακινούνται διαρκώς μέσω των ωκεάνιων ρευμάτων. Οι ποσότητες αυτές είναι σχεδόν αδύνατον να ανακτηθούν και είναι υπεύθυνες για τον θάνατο χιλιάδων θαλάσσιων πλασμάτων κάθε χρόνο. Ο πιο θανάσιμος κίνδυνος για πολλά θαλάσσια ζώα είναι οι πλαστικές σακούλες. Η ομοιότητά τους μέσα στο νερό με μέδουσες, προσελκύει θηρευτές (μεγάλα ψάρια, θαλάσσιες χελώνες κ.ά.) που τις τρώνε, με αποτέλεσμα να βρίσκουν τον θάνατο από πνιγμό, δηλητηρίαση ή εντερική απόφραξη. Εκτιμάται πως σχεδόν το 50% των απορριμμάτων στις ελληνικές θάλασσες είναι πλαστικές σακούλες.

Η πλαστική σακούλα, όπως και άλλα βέβαια πλαστικά, διασπάται μέσα στο νερό σε χιλιάδες μικροσκοπικά κομμάτια που μπορούν να εισέλθουν στους ζωντανούς οργανισμούς, χωρίς να γίνουν αντιληπτά. Ίσως το 25% των ψαριών της ανοικτής θάλασσας να φέρει μέσα του ποσότητες μικροπλαστικών. Τα μικροπλαστικά, όρος που καθιερώθηκε από τον καθηγητή θαλάσσιας βιολογίας του Πανεπιστημίου του Πλίμουθ Ρίτσαρντ Τόμσον, εκτός από τις θάλασσες, κατακλύζουν και το σύνολο του υδροφόρου ορίζοντα. Αυτό που δεν πρέπει να μας διαφεύγει είναι πως η ρύπανση των εδαφών από πλαστικά είναι σχεδόν τέσσερις φορές μεγαλύτερη από εκείνη στις θάλασσες. Το ενδιαφέρον στοιχείο, επίσης, είναι πως οι μεγαλύτερες πηγές μικροπλαστικών αποτελούν τα ελαστικά συνθετικού καουτσούκ και οι πλαστικές ίνες των πολυεστερικών και νάιλον ρούχων που απελευθερώνονται κατά την πλύση τους. Έτσι, άνθρωποι και ζώα, με το νερό και την τροφή τους, χωρίς να το γνωρίζουν, λαμβάνουν ποσότητες μικροπλαστικών, με άγνωστες ακόμη τις επιπτώσεις για την υγεία τους στο μέλλον.

Όσο η πλαστική ρύπανση σε ξηρά και θάλασσα εξακολουθεί, τόσο πιο δυσοίωνα θα είναι τα μηνύματα. Τα παραγόμενα πλαστικά απορρίμματα εκτιμάται πως θα αυξάνονται με ρυθμό μεγαλύτερο από την ανθρώπινη δυνατότητα τεχνικής διαχείρισής τους. Σχεδόν το 40% των απορριμμάτων παγκοσμίως είναι ανεξέλεγκτο λόγω του χαμηλού ρυθμού συλλογής, διαχωρισμού και ανακύκλωσής του. Τα υπάρχοντα συστήματα ανακύκλωσης αντιμετωπίζουν ακόμη δυσκολίες ως προς τον διαχωρισμό και συλλογή καλής ποιότητας πλαστικών, καθαρών και χωρίς προσμίξεις, γεγονός που αυξάνει έτσι το κόστος λειτουργίας τους. Η Ελλάδα μάλιστα βρίσκεται σε μια από τις τελευταίες θέσεις σε ποσοστά ανακύκλωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς εξακολουθεί να θάβει το μεγαλύτερο μέρος των πλαστικών απορριμμάτων της. Το πρόβλημα όμως είναι παγκόσμιο και οι προτεινόμενες λύσεις, για να είναι αποτελεσματικές, οφείλουν να έχουν μια συνολική, οικουμενική, προσέγγιση.

Προς την κατεύθυνση της συνολικής αντιμετώπισης του ζητήματος κινείται η συμφωνία που επιτεύχθηκε στα μέσα Μαρτίου του 2019, μετά από μακρές συνεννοήσεις μεταξύ των 170 χωρών της Συνελεύσεως του ΟΗΕ, στο Ναϊρόμπι της Κένυας. Στόχος της συμφωνίας είναι η παγκόσμια μείωση παραγωγής/κατανάλωσης πλαστικών μιας χρήσης μέχρι το 2030. Ήδη, πάνω από 35 χώρες του κόσμου (μεταξύ των οποίων η Γαλλία και η Ιταλία), έχουν απαγορεύσει τη χρήση πλαστικής σακούλας μεταφοράς.

Η επάρκεια τέτοιων μέτρων θα κριθεί εκ των αποτελεσμάτων, που είναι ανάγκη όμως, άμεσα, να αρχίσουν να γίνονται ορατά. Στο μέτρο και το βαθμό που αναλογεί, την ευθύνη για τη μείωση της πλαστικής ρύπανσης οφείλουν να πάρουν οι κυβερνήσεις των κρατών, οι βιομηχανίες και οι επιχειρήσεις, οι εμπλεκόμενοι στις δομές διαχείρισης των απορριμμάτων αλλά και οι ίδιοι οι πολίτες του κόσμου, που με τις καταναλωτικές συνήθειές τους μπορούν να καθορίσουν την πορεία των πραγμάτων. Στόχος αποτελεί η μείωση στη χρήση πρωτογενών πλαστικών, η διαμόρφωση μιας κουλτούρας επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης των πλαστικών που ολοκληρώνουν τον χρηστικό κύκλο τους και κυρίως, η μηδενική διαρροή πλαστικών στη φύση.

Το πόσο έγκαιρα έχουμε δράσει θα φανεί σύντομα. Το πόσο αποτελεσματικά, θα κριθεί από το βαθμό κατανόησης και ενσυνείδητης δράσης από το σύνολο της ανθρωπότητας.

ΧΡΗΣΙΜΑ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ" Ανελκυστήρες: Συντήρηση και Ασφάλεια

Η εγκατάσταση, λειτουργία, συντήρηση και ασφάλεια των ανελκυστήρων διέπεται από την Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) αριθμ. οικ. Φ.Α/9.2/OIK. 28425/2008 (ΦΕΚ 2604Β’), όπως τροποποιήθηκε και ισχύει.

Σύμφωνα με την ανωτέρω ΚΥΑ, για όλους τους εγκατεστημένους ανελκυστήρες, η καταχώρηση (νόμιμη λειτουργία) αλλά και η συντήρηση είναι υποχρεωτική. Η καταχώρηση γίνεται στην αρμόδια Υπηρεσία του Δήμου, στον οποίο βρίσκεται ο ανελκυστήρας.

Ο ιδιοκτήτης ή ο διαχειριστής του κτιρίου είναι υπεύθυνος, πέρα από την ανάθεση της συντήρησης σε υπεύθυνο αδειούχο συντηρητή και για τα εξής:

• Να μεριμνά για την περιοδική επιθεώρηση του ανελκυστήρα, την αρχική πιστοποίησή του από αναγνωρισμένο φορέα ελέγχου, όπου απαιτείται και τον περιοδικό επανέλεγχο του.
• Να αναγγέλλει στον υπεύθυνο συντηρητή κάθε παρουσιαζόμενη ανωμαλία λειτουργίας.
• Να τηρεί αντίγραφο, να παρακολουθεί το φάκελο του ανελκυστήρα και να διατηρεί το βιβλιάριο συντήρησης, του οποίου είναι ο νόμιμος κάτοχος, θεωρημένο από την αρμόδια υπηρεσία του Δήμου, στον οποίο βρίσκεται ο ανελκυστήρας.

Οι εργασίες συντήρησης σ’ έναν ανελκυστήρα γίνονται αποκλειστικά και μόνο από συνεργείο συντήρησης, το οποίο έχει την απαιτούμενη άδεια από την Διεύθυνση Ανάπτυξης της οικείας Περιφέρειας, έχει καταχωρηθεί στο μητρώο συντήρησης που τηρεί η Διεύθυνση αυτή και διαθέτει τα κατάλληλα όργανα, μέσα και προσωπικό.

Η συντήρηση περιλαμβάνει τον κατά τακτά χρονικά διαστήματα έλεγχο των ηλεκτρικών και μηχανικών διατάξεων ασφάλειας, καθώς και των υπόλοιπων εξαρτημάτων του ανελκυστήρα, για εξακρίβωση και εκτίμηση ανασφαλούς λειτουργίας. Κάθε ανελκυστήρας πρέπει να συντηρείται περιοδικά με την εξής συχνότητα:

• Για ανελκυστήρες εγκατεστημένους σε μονοκατοικίες ανεξαρτήτως στάσεων και ορόφων, κάθε δύο μήνες.
• Για ανελκυστήρες εγκατεστημένους σε πολυκατοικίες και σε ξενοδοχεία μέχρι 200 κλίνες ανεξαρτήτως στάσεων και ορόφων, κάθε σαράντα πέντε (45) ημέρες.

Ο υπεύθυνος συντηρητής παρίσταται και ενημερώνει το βιβλιάριο συντήρησης σε όλες τις περιπτώσεις αποκατάστασης σοβαρών βλαβών, αντικατάστασης και αλλαγής εξαρτημάτων και στοιχείων του ανελκυστήρα.

Αριστοτέλης Τσιουμπλέκος

Διπλ. Ηλεκτρολόγος Μηχανικός

& Μηχ/κός Τεχνολογίας Υπολογιστών

Μια φορά κι έναν καιρό... Ο θερισμός

Η παρασκευή του ψωμιού για το τραπέζι μας, μέσω των σύγχρονων μεθόδων που παρέχει η βιομηχανική παραγωγή αυτού, είναι μια πραγματικότητα σχετικά πρόσφατη στον τόπο μας. Οι ημέρες που τα νοικοκυριά της υπαίθρου έκαναν τον μόχθο της παραγωγής του σίτου υπόθεση οικογενειακή, δεν μοιάζουν πολύ μακρινές.
Η εποχή των αλωνιών είναι κοντινή. Μέχρι τη δεκαετία του 1970, αλώνια βρίσκονταν σε χρήση σε μέρη του ηπειρωτικού και του νησιωτικού μας χώρου. Μέχρι και το ’50, η καλλιέργεια του σταριού γινότανε με βοδάλετρα. Λίγες μόνο δεκαετίας πίσω, στην ύπαιθρο ακόμη αλέθανε οι μύλοι. Έντονα στη μνήμη, πολλοί από εμάς, έχουμε την εικόνα του ζυμώματος στο σπίτι. 
Με την αρχή του καλοκαιριού άρχιζε (και αρχίζει) ο θερισμός του σιταριού.Είχε φυσικά, προηγηθεί το όργωμα του χωραφιού και η σπορά του φθινοπώρου.

εικ.1                     

Δεμένο σε ένα ζευγάρι ζώων (βοδιών, αλόγων ή μουλαριών), το ξύλινο αλέτρι όργωνε και αυλάκωνε τη γη με το μυτερό μεταλλικό υνί του (εικ.1). Πίσω, πιασμένος στις λαβές, ο άνθρωπος μοχθούσε. Αν το μέρος ήταν άγονο και σκληρό, έπιανε την κουτσούρα, το αλέτρι που είχε μόνο μια λαβή.

         εικ.2                               

Για τη σπορά του φθινοπώρου, το χωράφι καθαριζότανε ξανά από αγκάθια και άγρια χόρτα. Στο σπιτικό, ο σπόρος κοσκινιζόταν καλά και αποβραδίς, στο σακί με το σπόρο του σταριού, για την καλή την τύχη, έβαζαν ρόδια, σκόρδο και καρύδια. Με το χέρι γινότανε η σπορά, εκεί που όργωνε και πάλι το αλέτρι (εικ.2). Ακολουθούσε έπειτα η κάλυψη του σπόρου. Σε μέρη ορεινά και σε πλαγιές γινότανε με αξίνα, ακόμη και με κλαδιά δένδρων. Σε έδαφος πιο επίπεδο, τα ζώα έσερναν πίσω τους τη σβάρνα, μια σανίδα φτιαγμένη ειδικά για το σκοπό αυτό· το σβάρνισμα (εικ.3).

εικ.3                      

Από τον Ιούνιο ξεκίναγε ο θερισμός. Γείτονες και συγγενείς μαζεύονταν για να θερίσουν, όπως λέγαν δανεικά, συλλογικά, πρώτα σε ένα χωράφι και έπειτα σε άλλο (εικ.4).

εικ.4                      

Με δρεπάνι θέριζαν οι γυναίκες, ενώ οι άνδρες κουβαλούσαν (εικ.5-6). Με τρία-τέσσερα χερόβολα κάναν τη λιμαριά. Με τρία λιμάρια φτιάχνανε το δεμάτι με τα δεματικά, σχοινιά δηλαδή από στάχυα.

                                                                   εικ.5-6                             

Έπειτα φόρτωναν τα δεμάτια στη ράχη ενός ζώο και κινούσανε για το αλώνι (εικ.7). Βάζανε τα δεμάτια στο αλώνι βαθμιδωτά και φτιάχνανε τη θημωνιά (εικ.8). Όταν ετοιμαζόντουσαν οι θημωνιές, έπαιρνε σειρά το αλώνισμα.

           εικ.7                                            

           εικ.8     

                         

Πριν από το χάραμα, άρχιζε το σκόρπισμα των δεματιών της θημωνιάς στο αλώνι. Τα ζώα πάταγαν επάνω και τα σκορπούσαν καλύτερα. Έπειτα, με σχοινιά και θηλιές που λέγονται λιάκοι, έδεναν μαζί τα ζώα σε ζευγάρι.

εικ.9                       

Πίσω τους σέρνονταν τα ντουγένια, σανίδες ξύλινες με μεταλλικές από κάτω λεπίδες για να κόβουν το σπόρο του σταριού από το στέλεχός του (εικ.9). Με φτυάρι, το κάρπολο, και με πιρούνες, τα δικούλια, γύριζαν τον καρπό για να αλωνιστεί καλύτερα. Και για να ξεζαλίζονται τα ζωντανά, πότε τα οδηγούσαν δεξιά και πότε αριστερά στο κυκλικό αλώνι. Πάνω στα ντουγένια, για να αποχωρίζεται καλύτερα ο καρπός από το στέλεχος, κάθονταν με τη σειρά όλοι, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, παππούδες και γιαγιάδες (εικ.10-11).

                                                       εικ.10  

                                

εικ.11                      

Σαν το λιώμα (το άχυρο και το στάρι) μαζευότανε μετά το αλώνισμα, όλα ήταν έτοιμα για το λίχνισμα. Με θυμαρίσιες σκούπες σκουπίζανε το αλώνι και με τον πρώτο του χαράματος αέρα, πετούσαν το άλεσμα ψηλά με τη λιωπάτα, το ξύλινο φτυάρι με μύτες στην άκρη (εικ.12). Έτσι διαχωριζότανε το άχυρο από τον καρπό και ακολουθούσε κοσκίνισμα με το μεγάλο δρυμόνι.

                                                       εικ.12   

                              

                                                           εικ.13   

                    

Ο σπόρος έμπαινε στα σακιά και πήγαινε για φύλαξη σε χώρο αποθήκευσης στο σπίτι (εικ.13). Κατόπιν οι μύλοι έπιαναν δουλειά. Νερόμυλοι, ανεμόμυλοι, μυλόπετρες μέσα στα σπίτια (εικ.14,15,16). Το αλεύρι το φύλαγαν σε σακιά μέχρι την ώρα που σαν ζυμάρι θα έμπαινε στον φούρνο και λίγες ώρες αργότερα, η μυρωδιά του άρτου θα πλημμύριζε το σπίτι.

εικ.14,15,16                    

Σπουδαίοι Έλληνες ζωγράφοι και χαράκτες δεν θα μπορούσαν να μην αγγίξουν αλλά και να μην αγγιχθούν από τον τρόπο που ο άνθρωπος βγάζει το ψωμί του.

Με την αγωνιστική ματιά του, ο Βάλιας Σεμερτζίδης με το έργο του «Όργωμα» (εικ.18), αποτυπώνει στον καμβά όλη την ένταση και τον κόπο του ανθρώπου και του ζώο, πάνω στη δύσκολη επιφάνεια μιας πλαγιάς που από μόνη της γόνιμη δεν είναι. Στο χαρακτικό με τίτλο «Προσφάγι του θερισμού», ο Ευθύμης Παπαδημητρίου μας παρουσιάζει το λιτό μα συνάμα πλούσιο τούτο προσφάγι (εικ.19). Προσδίδει την αίσθηση της ανάπαυλας και της αναζωογόνησης.

 (εικ.18) Βάλιας Σεμερτζίδης, Όργωμα,1937, Εθνική Πινακοθήκη

(εικ.19) Ευθύμης Παπαδημητρίου, Προσφάγι του Θερισμού, ξυλογραφία

Στην ξυλογραφία του με τίτλο «Το Θέρος», ο Αλέξανδρος Κορογιαννάκης κάνει τον θεατή να ταξιδεύει νοητά στο παρελθόν των προγόνων (εικ.20), όπως και ο Γεώργιος Μόσχος, στην ξυλογραφία του με τίτλο «Θέρος στην Ολυμπογή» (εικ.21), ενώ ξεχωρίζουμε ως ιδιαίτερα εμβληματικό το έργο του χαράκτη Τάσσου με τίτλο «Θερισμός» (εικ.22).

(εικ.20) Αλέξανδρος Κορογιαννάκης, Το θέρος, ξυλογραφία, 1937, Πινακοθήκη Αβέρωφ

  (εικ.21) Γεώργιος Μόσχος, Θέρος στην Ολυμπογή, ξυλογραφία, 1974, 
Συλλογή Εθνικής Τράπεζας

(εικ.22) Τάσσος (Αλεβίζος), Θερισμός, χαρακτικό, 1957

Το χαρακτικό έργο, το «Αλώνισμα» της Βάσως Κατράκη, με τις σχηματοποιημένες μορφές σαν κυκλαδικά αρχαία ειδώλια (εικ.23), μεταδίδει την ένταση της κοπιαστικής εργασίας στα αλώνια, τα οποία ζωγραφίζει και ο Γιάννης Τσαρούχης με ομώνυμο τίτλο στο έργο του (εικ.24). 

 (εικ.23) Βάσω Κατράκη, Αλώνισμα, χαρακτικό, 1974, Συλλογή Εθνικής Τράπεζας

(εικ.24) Γιάννης Τσαρούχης, Αλώνια, 1928, Ίδρυμα Γ. Τσαρούχη

Ο Τσαρούχης έτρεφε έναν ιδιαίτερο θαυμασμό προς τον Θεόφιλο Χατζημιχαήλ και έγραψε για αυτόν πως: «...είναι από τη μεριά των σοφών και των τρελών…». Πράγματι, η ιδιαίτερη οπτική του μεγάλου λαϊκού ζωγράφου που δεν υποτάσσεται σε κανένα κανόνα ορθής οπτικής, προοπτικής και βάθους, είναι ολοφάνερη στο έργο του «Μέγα αρτοποιείον» (εικ.25). Προσδίδει σημασία σε αυτό που έχει το μεγαλύτερο νόημα στη σύνθεση: στα όρθια καρβέλια ψωμιού. Στο ζεστό αποτέλεσμα του μόχθου του θεριστή, στη γεύση που γλυκαίνει την καθημερινότητα του ανθρώπου και περιέχει μέσα της όλους τους τρόπους και τις συνήθειες της ζωής που μέσα στο χρόνο μένουν.

(εικ.25) Θεόφιλος, Μέγα αρτοποιείον, 1933

Ο θερισμός είναι ένα σημαντικό στάδιο για την εξασφάλιση του ψωμιού για τον άνθρωπο. Το ίδιο το ψωμί αποτελεί έννοια βασική, θεμέλιο και προϋπόθεση για τη συντήρηση της ζωής. Τούτο το κείμενο αποτελεί μια υπενθύμιση του κόπου των προγόνων μας για τη συγκομιδή του καρπού που θα δώσει το ψωμί. Και είναι αυτό, το απλό ψωμί που έχει θρέψει κάθε γενιά ανθρώπων...

Βασίλειος Μπακάλης

Συντηρητής Αρχαιοτήτων & Έργων Τέχνης

(Το κείμενο αποτελεί απόσπασμα της ομιλίας-παρουσίασης με τίτλο: Από το σιτάρι στο ψωμί, που πραγματοποιήθηκε στο Δημοτικό Θέατρο Λυκόβρυσης-Πεύκης στις 18.11.2018)