Διαδρομές Πολιτισμού: Μεσόγεια

Η Αττική αποτελεί ταξιδιωτικό πόλο έλξης κυρίως χάρη στο εξαιρετικά σπουδαίο πολιτισμικό δυναμικό της. Είναι γεμάτη από μέρη μαγευτικά, με σπουδαία μνημεία, χώρους αρχαιολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος καθώς και εξαιρετικά μουσεία.

Σε πολύ κοντινή απόσταση από την πόλη μας, το Μαρούσι, βρίσκεται η ευρύτερη περιοχή των Μεσογείων. Κάνουμε μαζί μια εικονική πολιτιστική διαδρομή στα Μεσόγεια, με τη μεγάλη ιστορία και το εξαιρετικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει και γνωρίζουμε κάποιους από τους χώρους, από τα μνημεία και τα μουσεία της περιοχής.

1. Σπήλαιο Κουτούκι, Παιανία

Πρόκειται για το μεγαλύτερο και ομορφότερο σπήλαιο της Αττικής. Η ανακάλυψή του έγινε τυχαία το 1926 ενώ η χαρτογράφησή του πραγματοποιήθηκε το 1954. Η πρόσβαση στο σπήλαιο γίνεται από τεχνητή σήραγγα μήκους 17 μέτρων. Η μεγάλη αίθουσα διαστάσεων 60 x 60 μέτρων με τους χρωματικούς σταλακτιτικούς σχηματισμούς, δημιουργεί μια ατμόσφαιρα υποβλητική. Το σπήλαιο είναι επισκέψιμο σε μια διαδρομή 350 μέτρων.

2. Μουσείο Βορρέ, Παιανία

Μέσα σε μια συνολική έκταση 18 στρεμμάτων με συγκροτήματα κτηρίων, αυλών και κήπων, οι συλλογές του μουσείου καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα 4000 ετών ελληνικής ιστορίας με αντικείμενα λαϊκής και καθημερινής χρήσης, κεραμικής, επιπλοποιίας και υφαντουργίας καθώς και ζωγραφικά έργα που απεικονίζουν σημαντικά ιστορικά γεγονότα του τόπου.

3. Παναγία Μερέντα, Μαρκόπουλο

 

Ο μονόχωρος καμαροσκέπαστος ναός του 13ου αιώνα, είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Το ιδιαίτερο αυτό μνημείο, εντός του αρχαιολογικού χώρου Μερέντας, χρησιμοποιεί αρχιτεκτονικά μέλη αρχαίων μνημείων και είναι κατάγραφο από διαφορετικά τοιχογραφικά στρώματα του 13ου, 14ου και 18ου αιώνα.

4. Ι.Ν. Αγίου Πέτρου Καλυβίων

Πολύ κοντά στον αρχαιολογικό χώρο Εννέα Πύργων, βρίσκεται ο μεσοβυζαντινός σταυροειδής εγγεγραμένος ναός στον οποίο σώζεται τοιχογραφικό διακοσμητικό σύνολο από το 1232. Μάλιστα υπάρχει μια σπάνια προσωπογραφία του Μιχαήλ Χωνιάτη, επισκόπου Αθηνών και σπουδαίου χρονικογράφου του 13ου αιώνα. Ο ναός γειτνιάζει με άλλο ένα σημαντικό μνημείο, το ναό της Μεσοσπορίτισσας.

5. Ι.Ν. Μεσοσπορίτισσας Καλυβίων

Πρόκειται για ένα μονόχωρο τρουλαίο σταυροειδή ναό, με την παλαιότερη φάση του κυρίως ναού να χρονολογείται μεταξύ 11ου και 12ου αιώνα. Χαρακτηριστικός είναι ο τρούλος του ναού, με τα οκτώ μονόλοβα επιμήκη παράθυρα να αποτελούν χαρακτηριστικό γνώρισμα της αθηναϊκής ναοδομίας κατά τον 11ο και 12ο αιώνα. Οι αγιογραφίες του τέμπλου (του 1902) πιθανώς επικαλύπτουν τμήματα της αρχικής βυζαντινής εικονογραφίας.

Στο παρεκκλήσιο του ναού σώζονται πέντε αγιογραφίες του 18ου αιώνα, έργα πιθανώς μαθητών της σχολής του διάσημου αγιογράφου Γεωργίου Μάρκου.

6. Ι.Ν. Αγίων Ταξιαρχών Καλυβίων

Πρόκειται για ένα σπουδαίο βυζαντινό μνημείο της Αττικής. Η σημερινή μορφή της μονόχωρης ξυλόστεγης βασιλικής βρίσκεται στη θέση μιας μεγαλύτερης τρίκλιτης βασιλικής του 5ου-6ου και αποτέλεσε καθολικό μονής κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Πολλά αρχιτεκτονικά μέλη της παλαιότερης βασιλικής εντοιχίζονται στο ναό που σήμερα υπάρχει. Ως επί το πλείστον, το τοιχογραφικό σύνολο ανάγεται στον 18ο αιώνα και αποδίδεται στη σχολή του Γεωργίου Μάρκου.

Στα κελιά της μονής φιλοξενήθηκε το 1810 ο λόρδος Βύρωνας, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του προς το Σούνιο. Ο ναός λειτουργεί μόνο κάθε 8 Νοεμβρίου, στη γιορτή των Ταξιαρχών.

7. Ι.Ν. Αγίου Αθανασίου Κουβαρά

Ο μονόχωρος μεταβυζαντινός ναός με την ξύλινη στέγη, αποτελούσε στο παρελθόν καθολικό μονής. Το μεγαλύτερο μέρος του τοιχογραφικού διακόσμου φιλοτεχνήθηκε από το χέρι του Γεωργίου Μάρκου το 1743 ενώ παράλληλα σώζονται στρώματα παλαιότερων τοιχογραφιών. Ο ναός φέρει επίσης εντοιχισμένα αρχαία και παλαιοχριστιανικά ανάγλυφα σύνολα.

8. Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας

Χτισμένο το 1962 και εγκαινιασμένο το 1969, βρίσκεται μόλις 200 μέτρα από τον αρχαιολογικό χώρο της Βραυρώνας. Στεγάζει το ανασκαφικό υλικό του ιερού της Βραυρώνας και της ευρύτερης περιοχής της Μεσογαίας. Το Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας είναι ένα από τα σπουδαιότερα της Αττικής.

9. Αρχαιολογικός χώρος Βραυρώνας

Μία από τις 12 αρχαίες πόλεις της Αττικής ήταν η Βραυρώνα. Το όνομά της το πήρε προς τιμήν του ήρωα Βραύρωνα. Ο ναός της Αρτέμιδος και το ταφικό μνημείο της Ιφιγένειας αποτέλεσε τον πυρήνα της ευρύτερης περιοχής στην οποία ο Πεισίστρατος διέθετε την κτηματική του περιουσία.

Το περίφημο όμως ιερό της αρχαιότητας επλήγη από μια μεγάλη καταιγίδα γύρω στο 300 π.Χ., ο χώρος καταχώθηκε και έκτοτε εγκαταλείφθηκε. 

10. Ι.Ν. Μεταμόρφωσης Σωτήρα, Κορωπί

Ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρα στο Κορωπί πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα βυζαντινά μνημεία της Αττικής. Ο σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός ανήκει στο λεγόμενο μεταβατικό τύπο και έχει άμεση σχέση με τις αρχιτεκτονικές καινοτομίες στη ναοδομία της Κωνσταντινούπολης του 10ου αιώνα, αλλαγές που εξαπλώθηκαν σε κάθε γωνιά της τότε αυτοκρατορίας.

Στο εσωτερικό του ναού διασώζεται στρώμα τοιχογράφησης που ανάγεται στις αρχές του 11ου αι. (Το δεύτερο στρώμα, κατά πολύ νεώτερο και ιστορημένο από τον Γεώργιο Μάρκου, ανήκει στον 18ο αιώνα.) Από το βυζαντινό στρώμα τοιχογράφησης, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι η παράσταση του Παντοκράτορα στον τρούλο, γιατί συνδυάζει το θέμα του Παντοκράτορα (που συνηθίζεται μετά την εικονομαχία) με αρχαϊκά εικονογραφικά στοιχεία που ανάγονται στην παλαιοχριστιανική περίοδο.

Η περιοχή με τα μνημεία, κατά προσέγγιση:

1. Σπήλαιο Κουτούκι, Παιανία   2. Μουσείο Βορρέ, Παιανία    3. Παναγία Μερέντα

4. Άγιος Πέτρος Καλυβίων         5. Μεσοσπορίτισσα Καλυβίων     6. Ταξιάρχες Καλυβίων

7. Άγιος Αθανάσιος Κουβαρά     8-9. Αρχαιολογικό Μουσείο & αρχ. χώρος Βραυρώνας

10. Μεταμόρφωση Σωτήρα, Κορωπί